მექანიკა

 მექანიკის ძირითადი ამოცანაა განვსაზღვროთ სხეულის მდებარეობა სივრცეში სხვა სხეულების მიმართ
დროის ნებისმიერ მომენტში (ანუ კოორდინატები).
 მექანიკა სამი ნაწილისგან შედგება : კინემატიკა, დინამიკა, სტატიკა.
 კინემატიკა სწავლობს სხეულთა მოძრაობებს, მდებარეობებს. ესმის კითხვა : როგორ მოძრაობს სხეული?
(თანაბრად, არათანაბრად, მრუდწირულად, შენელებულად, აჩქარებულად, ირხევა.)
 დინამიკას დაესმის კითხვა : რატომ? დინამიკა სწავლობს სხეულთა მოძრაობის შეცვლის გამომწვევ
მიზეზებს.
 სტატიკა სწავლობს სხეულთა წონასწორობის პირობებს.
1. მექანიკური მოძრაობა - სხეულის მდებარეობის ცვლილებას სივრცეში, სხვა სხეულების მიმართ
დროის ნებისმიერ მომენტში, მექანიკური მოძრაობა ეწოდება.
2. გადატანითი მოძრაობა - მოძრაობას, რომლის დროსაც სხეულის ნებისმიერი წერტილი ერთნაირად
მოძრაობს, გადატანითი მოძრაობა ეწოდება. პარალელური გადატანა გადატანითი მოძრაობაა.
3. ნივთიერი წერტილი - სხეულს, რომლის ზომები მოძრაობის მოცემულ პირობებში შეიძლება
უგულებელვყოთ, ნივთიერი (მატერიალური) წერტილი ეწოდება. მაგ: მოსწავლე თუ გადის 4კმ-ს, იგი
მანძილთან შედარებით წერტილოვანია. თუ მხოლოდ 2-3 ნაბიჯს დგამს, არ ჩაითვლება ნივთიერ
წერტილად.
4. ტრაექტორია - წირს, რომელსაც შემოწერს სხეული მოძრაობისას, განვლილი მანძილი ანუ ტრაექტორია
ეწოდება.
5. გადაადგილება - წრფის მიმართულ მონაკვეთს, რომელიც სხეულის საწყის მდებარეობას აერთებს მის
მომდევნო მდებარეობასთან.
6. ვექტორული სიდიდე - სიდიდეს, რომელსაც გააჩნია რიცხვითი მნიშვნელობაც და მიმართულებაც,
ვექტორული სიდიდე ეწოდება (გადაადგილება, ძალა, სიჩქარე, აჩქარება).
7. სკალარული სიდიდე - სიდიდეს, რომელსაც გააჩნია მხოლოდ რიცხვითი მნიშვნელობა, სკალარული
სიდიდე ეწოდება (მასა, დრო, წნევა, მუშაობა).
8. წრფივი თანაბარი მოძრაობა - მოძრაობას, როდესაც სხეული დროის ნებისმიერ ტოლ შუალედში
ერთნაირ გადაადგილებას ასრულებს, წრფივი თანაბარი მოძრაობა ეწოდება.
9. არათანაბარი მოძრაობა - ეწოდება ისეთ მოძრაობას, როდესაც სხეული დროის ნებისმიერ ტოლ
შუალედში სხვადასხვა გადაადგილებას ასრულებს. თანაბარი წრფივი მოძრაობა ხასიათდება თანაბარი
მოძრაობის სიჩქარით.
10. წრფივი თანაბარი მოძრაობის სიჩქარე - ეწოდება ფიზიკურ სიდიდეს, რომელიც ტოლია
გადაადგილების შეფარდებისა იმ დროსთან რა დროშიც ეს გადაადგილება მოხდა.

ოქსიდები(ქიმია)

ორი ელემენტისაგან წარმოქმნილ რთულ ნივთიერებას, რომელშიც ერთ-ერთი ელემენტი ჟანგბადია, ოქსიდი ეწოდება. ოქსიდს წარმოქმნის ყველა ელემენტი, სამი ინერტული აირის- ჰელიუმის(He), ნეონის(Ne), და არგონის(Ar) გარდა.

1)  ოქსიდებს, რომლებიც მჟავებთან ურთიერთქმედებისას წარმოქმნიან მარილსა და წყალს, ფუძე ოქსიდები ეწოდებათ. მათ შეესაბამიბათ ფუძეები. ფუძე ოქსიდები ლითონის ოქსიდებია! თუ ლითონი 1 და 2 ვალენტიანია იგი ფუძე ოქსიდია. მაგ:Na2O, CuO, CrO და ა.შ. ხოლო თუ ლითონი 2ზე მეტ ვალენტიანია მას ამფოტერული (ანუ შეუძლია წარმოქმნას ფუძე და მჟავა ოქსიდი,ანუ ორმაგი ბუნების) ოქსიდი ეწოდება. მაგ: Cr2O3, BeO, ZnO, .

2)  ოქსიდებს, რომლებიც ფუძეებთან ურთიერთქმედებისას წარმოქმნიან მარილსა და წყალს, მჟავა ოქსიდები ეწოდებათ. მათ შეესაბამებათ მჟავები. მჟავა ოქსიდებს წარმოქმნიან არამეტალები! მჟავა ოქსიდი 2ზე მეტ ვალენტიანია! 1 და 2 ვალენტიანი არალითონები მაგ: N2O, NO, CO, SiO მარილარწარმომქნელი ოქსიდებია.

მასის მუდმივობის კანონი(ქიმია)

რეაქციაში შესული ნივთიერებების მასათა ჯამი ტოლია,რეაქციი შედეგად მიღებული ნივთიერებების მასათა ჯამისა.

ვალენტობა(ქიმია)

ელემენტის ატომის უნარს მიიერთოს სხვა ელემენტის ატომების განსაზღვრული რაოდენობა ვალენტობა ეწოდება.
სხვადასხვა ელემენტებს სხვადასხვა ვალენტობა აქვს,ისინი შეიძლება იყვნენ მუდმივვალენტიანები და ცვალებადვალენტიანები.
სხვადასხვა ელემენტთა ვალენტობები
ელემენტები                                         ვალენტობა
H ,  Na , K , Li   Ag                                           1
O,Ba,Ca,Mg,Zn,Hg,O                                      2
Al                                                                       3
Si,C                                                                    4
Cu                                                                   1,2
Fe                                                                    2,3
Pb                                                                    2,4
P                                                                      3,5
S                                                                      2,4,6
Cr                                                                   2,3,4
Cl                                                                    1,3,5.7
Mn                                                                   2,4,7
N                                                                     1,2,3,4,5
 (მუდმივვალენტიანი ელემენტები გამუქებულია.)
შენიშვნა : ვალენტობები ზეპირად უნდა იცოდეთ!